Ο ποιητικός Σκαρίμπας αποτελεί το θέμα συμποσίου που θα πραγματοποιηθεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου, στις 6.00 μ.μ. Όψεις της ποίησής του θα παρουσιάσουν η Κατερίνα Κωστίου, επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, ο συγγραφέας Σάββας Παύλου, ο ποιητής και δοκιμιογράφος Δημήτρης Κοσμόπουλος, ο δοκιμιογράφος και κριτικός Γιώργος Παγανός και ο νεοελληνιστής Συμεών Σταμπουλού. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο ποιητής και δοκιμιογράφος Νάσος Βαγενάς.
«Η ποίηση του Σκαρίμπα παραμένει εν πολλοίς αδιερεύνητη από την κριτική, ανήκει όμως στο ίδιο σύμπαν με το πεζογραφικό του έργο», λέει στο «Βήμα» η Κατερίνα Κωστίου, η οποία επιμελήθηκε την πρόσφατη επανέκδοση της συλλογής του «Άπαντες στίχοι 1936-1970» (Νεφέλη, 2010), στην οποία συγκεντρώνονται οι συλλογές «Ουλαλούμ» (1936), «Οι εαυτούληδες» (1950), «Βοϊδάγγελοι» (1968).
Εξεζητημένα θέματα, κατακερματισμένο ύφος, αιρετική γλώσσα, ανατρεπτική διάθεση είναι τα χαρακτηριστικά της ρηξικέλευθης πεζογραφίας του που ανανέωσε τον ελληνικό αφηγηματικό λόγο. «Ως ποιητής δεν είναι εξίσου ρηξικέλευθος, αλλά η ποίησή του είναι ιδιαίτερη», συνεχίζει η Κατερίνα Κωστίου. «Ανήκει στη γενιά των νεορομαντικών ή μετασυμβολιστών ποιητών του Μεσοπολέμου, του Καρυωτάκη και των συνοδοιπόρων του, με τους οποίους μοιράζεται κοινά στοιχεία: τη φυγή από την πραγματικότητα, τη βάσανο της γραφής, την ανάγκη να μιλήσει λογοτεχνικά και την αδυναμία της γλώσσας να υπηρετήσει αυτή την ανάγκη. Ο καταλυτικός αυτοσαρκασμός του όμως και η ειρωνεία τον διαφοροποιούν σημαντικά από τους ποιητές αυτούς».
Σε αυτά τα διαφοροποιητικά στοιχεία ίσως οφείλεται και η μεγάλη απήχησή του σήμερα στους νέους. Όπως μας εξηγεί η Κατερίνα Κωστίου, οι φοιτητές της «Αγαπούν τον Καρυωτάκη αλλά ο Σκαρίμπας βρίσκει μεγαλύτερη ανταπόκριση στο νεανικό κοινό γιατί δεν είναι τόσο σκοτεινός. Είναι σε κάποια ποιήματά του ζοφερός, υπερτερεί όμως στη γραφή του το παιγνίδι, ο "ζαβός παλμός της ζωής"».
Η ίδια ασχολείται με το έργο του Σκαρίμπα από τη δεκαετία του 1990. Εκτός από τα ποιητικά κείμενα του χαλκιδαίου λογοτέχνη, έχει επιμεληθεί την έκδοση 11 τόμων με πεζά του. «Κάθε φορά με εκπλήσσει το στοιχείο της ανατροπής, η συνεχής ανανέωση στη γραφή του, η ειρωνεία που προσφέρει διαρκώς μια νέα οπτική γωνία προσέγγισης των θεμάτων», μας λέει. «Πρόκειται για έναν συγγραφέα που αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση στην Ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων. Δημιούργησε ένα συγγραφικό σύστημα κλειστό, που γνώρισε ελάχιστους και ελάσσονες μιμητές και δεν σχημάτισε σχολή». Δεν ανήκει στη γενιά του 1920, βιολογικά μόνο συμπορεύεται με τους λογοτέχνες της γενιάς του 1930. Στέκει μόνος και αταξινόμητος, «μια πολύ ενδιαφέρουσα συγγραφική προσωπικότητα της ελληνικής πρωτοπορίας».
Η ποιητική του παραγωγή εκ πρώτης όψεως είναι παραδοσιακή: τα ποιήματά του οργανώνονται σε τετράστιχες ομοιοκατάληκτες στροφές. Αυτοαναφορική, εσωστρεφής, είναι «ριζωμένη στα πιο βαθιά κοιτάσματα της υπαρξιακής αναζήτησης» του Μεσοπολέμου. Εκφράζεται όμως με γλώσσα «αναρχική» και φιλοξενεί στο εσωτερικό της ένα πλήθος ανατρεπτικών χαρακτήρων -πιερότους, αρλεκίνους, κλόουν, φασουλήδες, βοϊδάγγελους, γκαφατζήδες και λοξούς- που δρασκελίζουν διαρκώς τα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Ο κριτικός Αντρέας Καραντώνης την αποκάλεσε «μαεστρία του ενστικτώδους παραλόγου». Είναι ο Σκαρίμπας ο τελευταίος της παραδοσιακής ποίησης ή ένας ιδιόμορφος νεωτερικός ποιητής; Στο ερώτημα θα επιχειρήσουν να απαντήσουν οι ομιλητές στη διάρκεια του συμποσίου.
Την ίδια βραδιά, στο Μέγαρο Μουσικής, ο Διονύσης Τσακνής θα δώσει μουσική παράσταση βασισμένη σε δώδεκα μελοποιημένα ποιήματα του Σκαρίμπα που περιλαμβάνονται στο CD «Εαυτούληδες» που κυκλοφορεί μαζί με τη συλλογή «Άπαντες στίχοι». Συμμετέχουν ο ερμηνευτής Γιώργος Μεράντζας και χορωδία ηθοποιών-τραγουδιστών, με τον Γεράσιμο Σκιαδαρέση στον ρόλο του Γιάννη Σκαρίμπα.
Δείγμα γραφής
Εαυτούληδες
Ως ωραία ήταν μου απόψε η λύπη,
ήρθαν όλα σιωπηλά χωρίς πάθη
και με ήβραν –χωρίς κανέν’ να μου λείπει– τα λάθη.
Κι ως τα γνώρισα όλα μου γύρω – μπραμ-πάφες
όλα κράταγαν, τρουμπέτες και βιόλες
–Εαυτούληδες που με βλέπαν, οι γκάφες μου όλες.
Α!... τι θίασος λίγον τι από αλήτες
μουζικάντες μεθυσμένους και φάλτσους,
έτσι ως έμοιαζαν –με πρησμένες τις μύτες– παλιάτσους.
Και τι έμπνευση να μου δώσουν τη βέργα
μπρος σε τρίποδα με κάντα μυστήρια,
όπου γράφονταν τα’ αποτυχημένα μου έργα -εμβατήρια!
Α…τι έμπνευση!... Μαιτρ του φάλτσου γω πάντα,
με τη βέργα μου τώρα ψηλά –λέω– με τρόμους
να, με δαύτη μου να παρελάσω τη μπάντα στους δρόμους.
Κι ως πισώκωλα θα παγαίνω πατώντας,
μεσ’ σε κόρνα θα τα βροντούν και σαντούρια
οι παλιάτσοι μου – στον αέρα πηδώντας – τα θούρια…
Ως ωραία ήταν μου απόψε η λύπη,
ήρθαν όλα σιωπηλά χωρίς πάθη
και με ήβραν –χωρίς κανέν’ να μου λείπει– τα λάθη.
Κι ως τα γνώρισα όλα μου γύρω – μπραμ-πάφες
όλα κράταγαν, τρουμπέτες και βιόλες
–Εαυτούληδες που με βλέπαν, οι γκάφες μου όλες.
Α!... τι θίασος λίγον τι από αλήτες
μουζικάντες μεθυσμένους και φάλτσους,
έτσι ως έμοιαζαν –με πρησμένες τις μύτες– παλιάτσους.
Και τι έμπνευση να μου δώσουν τη βέργα
μπρος σε τρίποδα με κάντα μυστήρια,
όπου γράφονταν τα’ αποτυχημένα μου έργα -εμβατήρια!
Α…τι έμπνευση!... Μαιτρ του φάλτσου γω πάντα,
με τη βέργα μου τώρα ψηλά –λέω– με τρόμους
να, με δαύτη μου να παρελάσω τη μπάντα στους δρόμους.
Κι ως πισώκωλα θα παγαίνω πατώντας,
μεσ’ σε κόρνα θα τα βροντούν και σαντούρια
οι παλιάτσοι μου – στον αέρα πηδώντας – τα θούρια…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου